بنزین چگونه در ایران تولید میشود؟ | از نفت خام تا سوخت خودروها
بنزین یکی از مهم‌ترین فرآورده‌های نفتی و اصلی‌ترین سوخت مورد استفاده در خودروهای بنزینی در ایران است. با توجه به موقعیت ایران به‌عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان نفت خام در جهان، فرآیند تولید بنزین در داخل کشور از اهمیت بالایی برخوردار است. در این مقاله به‌طور کامل با مراحل تولید بنزین در ایران آشنا می‌شویم؛ از استخراج نفت خام تا پالایش و انتقال به جایگاه‌های سوخت.
مواد اولیه تولید بنزین: نفت خام
۱. نفت خام
ماده اولیه اصلی برای تولید بنزین، نفت خام است که از منابع زیرزمینی استخراج میشود. نفت خام شامل مخلوطی از هیدروکربن‌هاست که به‌صورت طبیعی در لایه‌های زمین، به‌ویژه در حوزه‌های نفتی جنوب و جنوب‌غربی ایران مانند اهواز، مسجدسلیمان، گچساران، آغاجاری، مارون و آزادگان یافت میشود.
مراحل تولید بنزین در پالایشگاه‌های ایران
۱. تفکیک نفت خام (Distillation)
پس از استخراج، نفت خام به پالایشگاه منتقل میشود و در اولین مرحله وارد برج تقطیر می‌گردد. در این فرایند:
-
نفت خام تا حدود ۳۵۰ تا ۴۰۰ درجه سانتی‌گراد گرم میشود.
-
سپس وارد برج تقطیر اتمسفریک میشود که در آن نفت به بخش‌های مختلفی چون گاز، نفت سفید، گازوئیل و نفت سنگین تفکیک میشود.
-
بخشی از محصولات میانی برج، نفتا (Naphtha) است که ماده اولیه اصلی برای تولید بنزین محسوب میشود.
۲. فرآیند ریفورمینگ (Reforming)
نفتای به‌دست‌آمده از تقطیر دارای عدد اکتان پایین است و برای تبدیل آن به بنزین قابل مصرف، باید وارد واحد کاتالیتیک ریفورمینگ شود:
-
در این واحد، با استفاده از دما، فشار و کاتالیست، ساختار هیدروکربن‌ها تغییر می‌کند.
-
این واکنش‌ها موجب افزایش عدد اکتان و تولید بنزین ریفورم‌شده (Reformate) میشود که بخشی از بنزین نهایی را تشکیل می‌دهد.
۳. فرآیند کراکینگ (Cracking)
برای افزایش تولید بنزین، از واحد کراکینگ حرارتی یا کاتالیزوری استفاده میشود:
-
در این فرآیند، مولکول‌های بزرگ‌تر مانند نفت گاز یا نفت سنگین شکسته می‌شوند و به مولکول‌های کوچک‌تر نظیر پروپان، بوتان، و بنزین تبدیل می‌گردند.
-
این واحد به‌ویژه برای افزایش راندمان پالایشگاه‌ها و تولید بنزین بیشتر در شرایط کمبود نفتا مؤثر است.
۴. فرآیند آلکیلاسیون (Alkylation)
در این مرحله، با ترکیب ایزوبوتان با اولفین‌ها (بوتن یا پروپن) در حضور کاتالیزور اسیدی، یک سوخت با عدد اکتان بالا تولید میشود که به بنزین اضافه می‌گردد. این بخش به افزایش کیفیت و عملکرد موتور کمک می‌کند.
۵. تثبیت، ترکیب و افزودن مواد مکمل
بنزین حاصل از واحدهای مختلف با هم ترکیب شده و به آن افزودنی‌هایی اضافه میشود:
-
ضدخوردگی (Corrosion Inhibitors)
-
افزایش‌دهنده عدد اکتان
-
افزودنی‌های ضدیخ‌زدگی و ضد زنگ
آیا بنزین تولیدی ایران استاندارد است؟
بنزین تولیدشده در ایران به‌طور کلی به دو نوع تقسیم میشود:
-
بنزین معمولی با عدد اکتان ۸۷
-
بنزین سوپر با عدد اکتان ۹۵
در سال‌های اخیر، ایران با راه‌اندازی پالایشگاه‌هایی مانند ستاره خلیج فارس، توانسته بنزینی با کیفیت استانداردهای بین‌المللی تولید کند. البته هنوز در برخی مناطق، بنزین تولیدی دارای گوگرد بالا یا آلاینده‌های بیشتر است که به‌تدریج با نوسازی پالایشگاه‌ها در حال بهبود است.
پالایشگاه‌های مهم تولید بنزین در ایران
از مهم‌ترین پالایشگاه‌های تولید بنزین در ایران می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
-
پالایشگاه ستاره خلیج فارس (بندرعباس) – بزرگترین پالایشگاه میعانات گازی خاورمیانه
-
پالایشگاه امام خمینی شازند (اراک)
-
پالایشگاه اصفهان
-
پالایشگاه آبادان
-
پالایشگاه تبریز
تولید بنزین در ایران فرایندی پیچیده و دقیق است که از استخراج نفت خام آغاز شده و با پالایش، تغییر ساختار مولکولی و افزودن مواد مکمل به پایان می‌رسد. با توسعه پالایشگاه‌های مدرن، ایران نه تنها توانسته نیاز داخلی به بنزین را تأمین کند، بلکه در برخی موارد به صادرات نیز پرداخته است. توسعه فناوری‌های پالایشی، گامی اساسی در کاهش آلودگی هوا و ارتقاء کیفیت سوخت در کشور خواهد بود.
خوب.. اما تخصصی تشریح نشده… نظربه امیدیکه من داشتم معلومات دریافت نکردم..
با سلام تشکر از نظر شما محتوا دقیقتر و اپدیت شد